[caption id="attachment_1205" align="alignleft" width="300" caption="Hoc theo cach cua ban"]
[/caption]A/ ĐẶT VẤN ĐỀ:
Câu chuyện:
Nhờ vào đâu mà nhà khoa học thiên tài Issac Newton tìm ra (sáng tạo) ra định luật vạn vật hấp dẫn khi nhìn thấy quả táo (trong điền trang Woolsthorpe hạt Lincolnshire, nước Anh) tình cờ rơi xuống?
Chắc chắn không phải nhờ may mắn mà Newton nhìn được quả táo rơi! Trước đó dễ có đến hàng triệu người đã nhìn thấy việc này. Đa số họ chỉ chặc lưỡi xem như đó là chuyện bình thường. Đó là những người không có tư duy!
Một số người khác trong đó cũng trăn trở, tư duy như Newton nhưng chẳng thể nào chứng minh được sự tồn tại của lực hấp dẫn như Newton đã làm. Chỉ vì vì họ thiếu kiến thức chuyên sâu về toán học và vật lý học.
| 1) Sắp xếp các chữ cái sau thành cụm từ tiếng Việt có nghĩa: I; O; Á; D; C; Ụ; G. Chắc chắn tất cả chúng ta ở đây sẽ dễ dàng tìm ra từ GIÁO DỤC. 2) Nhưng nếu yêu cầu các bạn hãy sắp xếp các que sau thành các từ tiếng Hán có nghĩa :1 que (l) hai que (ll) ba que (lll), bốn que (llll)… Tin chắc rằng rất ít ai có thể tìm được các từ sau: Nhất(—), nhị, thập (═,十)Tam, thổ(Ξ, 土) Vương (王). Đơn giản vì chúng ta không có kiến thức về tiếng Hán |
Câu đố:
Ø Bài học: Muốn sáng tạo phải có tư duy! Muốn tư duy phải có kiến thức!
VẬY MUỐN CÓ KIẾN THỨC PHẢI LÀM GÌ?
Nền giáo dục của chúng ta luôn coi trọng mục tiêu tư duy, sáng tạo của người học mà xem nhẹ hoặc bỏ qua hẳn năng lực ghi nhớ kiến thức của học sinh. Rất nhiều phương pháp giảng dạy và học tập đã được đề ra nhưng tuyệt nhiên không có một phương pháp chính thức nào được khuyến cáo sử dụng để giúp học sinh ghi nhớ bài. Hệ quả, kiến thức cơ bản của nhiều công dân trẻ hiện nay hầu như trống rỗng!
Không ít người trong chúng ta đã từng trầm trồ, ngưỡng mộ rất nhiều về vẻ đẹp hình thể của các hotgirl, hotboy, ngôi sao, người mẫu, hoa hậu… (trong đó không ít người đang là sinh viên, cử nhân…) Nhưng khi họ chứng tỏ kiến thức của mình thì… Hỡi ơi! Nó còn nghèo nàn và mỏng manh hơn cả bộ quần áo mà các hotgirl đang vắt lên người. Dù đó chỉ là những kiến thức cực kỳ phổ quát!!!
Hình như chúng ta đang có sự nóng vội trong giáo dục, nhất là ở bậc giáo dục phổ thông. Hình như chúng ta đang cố nhanh chóng đào tạo ra những lớp người tư duy sáng tạo nhưng lại quên trang bị cho họ cơ sở để sáng tạo, tư duy. Đó chính là những kiến thức phổ thông cơ bản. Và hình như chúng ta đang quên rằng chỉ có cậu bé Gióng mới lớn nhanh như thổi và thành… Thánh. Còn con người phải từng bước tích lũy, nỗ lực phấn đấu lắm mới mong… thành người!
Giờ đã đến lúc phải tỉnh táo để nhận thức rằng nhiệm vụ chính của giáo dục phổ thông là giúp HS nắm vững các kiến thức cơ bản, vì đó là cơ sở để sáng tạo, tư duy… Nếu không e rằng sản phẩm của nền giáo dục chúng ta sau này sẽ tư duy theo kiểu… thầy bói mù sờ voi! Khám phá ra hột mít bổ hơn… hột vịt lộn! Sáng tạo ra… cái bánh xe!
PHẢI LÀM SAO ĐỂ GIÚP CÁC EM NẮM VỮNG KIẾN THỨC?
Năm 1996, UNESSCO đã đề ra Bốn trụ cột của giáo dục(The Four Pillars of Learning) được xem là triết lý giáo dục phổ quát nhất trong thế kỷ XXI: Học để biết (Learning to know)- Học để làm (Learning to do)- Học để làm người (Learning to be)- Học để chung sống với nhau (Learning to live together)
Trong phạm vi nhỏ hẹp của chuyên đề cũng như năng lực bản thân, xin phép được lạm bàn đôi chút về trụ cột thứ nhất. Theo tôi, có lẽ là trụ cột quan trọng nhất.
VẬY THẾ NÀO LÀ “HỌC ĐỂ BIẾT”?
Trong “Ỷ thiên đồ long ký” của Kim Dung tiên sinh có đoạn Trương Tam Phong truyền Thái cực kiếm cho Vô Kỵ như sau:”…
Sau khi múa qua một lượt, Trương chân nhân hỏi:
- Con đã thấy rõ chưa?
Vô Kỵ đáp:
- Con đã thấy rõ rồi!
- Con đã nhớ hết chưa?
- Con chỉ nhớ được phân nửa.
- Vậy cũng thông minh lắm rồi. Con hãy nghĩ lại những thế kiếm đó đi!
Vô Kỵ cúi đầu suy nghĩ một lúc, Tam Phong hỏi tiếp:
- Bây giờ thế nào?
- Con đã quên hơn phân nửa rồi.
Chu Điên không sao chịu được ,lớn tiếng cười và nói:
- Nguy tai! Càng nghĩ càng quên như vậy làm sao học được. Chân nhân dạy lại lần nữa xem.
Tam Phong mỉm cười đáp:
- Thôi được, để bần đạo đi lại lần nữa.
Mọi người ngạc nhiên vô cùng vì những thế kiếm lần hai khác lần trước rất nhiều. Múa xong Tam Phong hỏi Vô Kỵ:
- Thế nào, con đã nhớ hết chưa?
Vô Kỵ đáp:
- Chỉ còn quên ba thế.
Tam Phong từ từ về chỗ ngồi trong lúc Vô Kỵ đi vòng vòng quanh đại điện. Đột nhiên chàng ngẩng đầu mừng rỡ la lớn:
- Bây giờ con đã quên hết rồi.
Trương chân nhân gật gù:
- Khá lắm! Quên mau lắm! bây giờ con ra tiếp Ngọc diện thần kiếm vài chiêu...”
Học để biết tức là quá trình chuyển những kiến thức tiếp thu được thành kiến thức nội tại của mình. Nói cách khác là chuyển những gì mình nhớ vào trong tiềm thức. Lúc này những kiến thức đó không còn thường trực trong suy nghĩ nhưng khi cần chúng có thể được “truy xuất” ra rất nhanh chóng. Nói theo ngôn ngữ @ là save tập tin từ “bộ nhớ tạm” vào ổ cứng!
Để thực hiện được điều này, HS phải biết cách kết hợp sự tập trung, kỹ năng ghi nhớ và khả năng tư duy. GV chính là người giúp các em phát huy những năng lực đó.
1) Sự tập trung: Để giúp các em tập trung tốt ngoài các điều kiện cơ sở vật chất. Khả năng, nghệ thuật khêu gợi sự tò mò đối với kiến thức sắp được học. Hình thể, ngôn ngữ của GV cũng đóng một vai trò không nhỏ trong việc quy tập HS hướng về mình. Tóm lại, đó có thể xem là một nghệ thuật sư phạm mà mỗi chúng ta cần phải rèn luyện rất nhiều.
2) Kỹ năng ghi nhớ: Để giúp các em nâng cao kỹ năng này, người thầy giáo cần phải chuẩn bị bài vở, lựa chọn phương pháp giảng dạy, phương pháp ghi chép và khéo léo sử dụng các thủ thuật giúp tăng cường khả năng ghi nhớ như 5W1H, MURDER, SQ3R… Hoặc các phương pháp khác được đăng tải rất nhiều trên các trang wed giáo dục như dayhocintel.org, giaovien.net, gocsinhhoccuaem.ucoz.net…
3) Khả năng tư duy: mỗi HS đều có năng lực tư duy riêng của mình. Do đó mỗi em sẽ có cách ghi nhớ độc đáo riêng. Hãy cố gắng giúp các em phát hiện và sử dụng năng lực này vào việc ghi nhớ kiến thức.
B/ GIỚI THIỆU CHUYÊN ĐỀ:
Chuyên đề này có tên là “HỌC ĐỂ BIẾT” & “HÃY NÓI THEO CÁCH CỦA BẠN!” vì tuy có rất nhiều phương pháp, kỹ thuật được áp dụng linh động tùy thuộc vào dạng kiến thức các em cần tiếp thu nhưng trong đó có một “triết lý” là “HỌC ĐỂ BIẾT” mà các em luôn tâm niệm và một thủ thuật giúp ghi nhớ là “HÃY NÓI THEO CÁCH CỦA BẠN!” mà các em phải thường xuyên sử dụng.
1) HỌC ĐỂ BIẾT: GV phải cố gắng giúp HS hiểu quá trình tiếp thu kiến thức chủ động (Giống như HS đọc sách báo, xem phim, nghe nói chuyện…) sẽ giúp các em tiếp thu nhanh hơn rất nhiều quá trình tiếp thu thụ động (Học thuộc bài). Do quán tính, thời gian đầu các em luôn cố gắng căng cứng để học cho thuộc. GV phải biết cách giải tỏa áp lực cho HS. Khuyến khích các em tự thả lỏng để tiếp thu kiến thức một cách tự nhiên nhất. Có thể kể cho các em nghe một mẫu chuyện sau đó yêu cầu HS kể lại. Chắc chắn các em sẽ thực hiện rất tốt. Điều đó sẽ giúp HS tự tin hơn trong việc học để biết.
2) HÃY NÓI THEO CÁCH CỦA BẠN: Cụm từ này là slogan của một đơn vị kinh doanh trong lĩnh vực truyền thông. Hiện nay nó rất phổ biến và quen thuộc đối với học sinh. Do đó nó sẽ giúp các em thoải mái, vui vẻ và tích cực hơn trong việc tái hiện lại kiến thức đã tiếp thu bằng ngôn ngữ của chính mình. Đây là một thao tác rất quan trọng trong việc giúp các em chuyển kiến thức đã thuộc thành kiến thức đã biết.
Việc giúp các em tiếp thu và ghi nhớ kiến thức có thể tóm lược trong các bước sau:
v HIỂU: Không hiểu và hiểu không rõ là hai điều cản trở trí nhớ hoạt động hiệu quả. Bạn cố gắng “nhồi” thật nhiều, nhưng nếu chỉ ở mức độ “gần như hiểu”, “có vẻ hiểu” thì bạn có thể tạm nhớ nhưng chỉ được một thời gian rồi bạn sẽ quên.. Ngược lại, nếu bạn hiểu sâu một điều gì, thì bạn không còn bận tâm về việc ghi nhớ điều đó, trí nhớ tự nó vận hành. Bạn chỉ cần nhận biết những ý chính của bài và thật sự hiểu, hiểu càng nhiều, hiểu càng kỹ thì độ ghi nhớ sẽ càng sâu.
( Trích bài viết của Trương Chí Thông- SV. FPT.Aptech. Tp.HCM)
Hãy lựa chọn và sử dụng bất kỳ một phương pháp nào đó kể cả thuyết giảng để giúp các em nhanh chóng hiểu bài. Nếu đã đặt HS làm trung tâm thì GV phải luôn tâm niệm rằng phương pháp chúng ta lựa chọn để giúp HS tiếp thu nhanh chứ không phải để được khen là đổi mới. Trong trường hợp này hãy lấy “Cứu cánh biện minh cho phương tiện” chứ đừng dùng “Phương tiện biện minh cho cứu cánh”. Mục tiêu tối thượng của một bài giảng là làm sao giúp các em nhanh chóng tiếp thu và hiểu bài chứ không phải là… phải áp dụng phương pháp dạy học tiên tiến nhất!
v NẮM VỮNG BỐ CỤC BÀI: Đây là một khâu rất đơn giản nhưng hay bị xem thường và bỏ qua. Khi nắm vững bố cục bài HS sẽ hiểu biết tổng quát kiến thức và quan trọng hơn đã nắm vững được cái “xương sống” của kiến thức. Từ đó giúp các em dễ dàng tiếp thu hoặc triển khai.
v SỬ DỤNG SƠ ĐỒ TƯ DUY ĐỂ GHI CHÉP: tầm quan trọng của phương pháp này đã được trình bày thành một chuyên đề riêng. Hiện đang đăng tại http://gocsinhhoccuaem.ucoz.net. GV nào quan tâm xin đăng nhập vào để tải. Ở đây chỉ xin giới thiệu vài nét:
Sơ đồ tư duy (Mind map) là một công cụ hỗ trợ tư duy hiện đại, một kỹ năng sử dụng bộ não rất mới mẻ do Tony Buzan hoàn chỉnh.
Đó là một kỹ thuật hình họa, một dạng sơ đồ, kết hợp giữa từ ngữ, hình ảnh, đường nét, màu sắc phù hợp, tương thích với cấu trúc, hoạt động và chức năng của bộ não. Cơ sở của kỹ thuật đó là khả năng tưởng tượng và tìm thấy các mối liên hệ bên trong giữa các sự kiện, con người, đối tượng khác nhau rồi kết nối chúng lại với nhau như chúng tồn tại trong thực tế cuộc sống.
Về bản chất, sơ đồ tư duy là phương pháp nhận thức và trình bày vấn đề trên một bình diện phẳng dựa vào những mối liên hệ có tính logic giữa các yếu tố cấu thành. Thay cho cách thức cũ chủ yếu theo trình tự thời gian. Nhờ đó giúp chúng ta giải quyết mọi vấn đề trong công việc một cách đồng bộ, toàn diện và hiệu quả hơn rất nhiều so với những phương pháp thông thường. Nguyên lý của sơ đồ tư duy là kết hợp năng lực của cả hai bán cầu não để giúp con người tư duy cũng như ghi nhớ hơn.
Quy tắc thực hiện sơ đồ tư duy:
Tác giả đã đề nghị một số quy tắc sau để thực hiện một sơ đồ tư duy.
1) Bắt đầu với một hình màu ở trung tâm: nâng cao khả năng ghi nhớ của HS về chủ đề trung tâm.
2) Sử dụng hình ảnh ở mọi nơi trong sơ đồ tư duy. (nếu có thể): Đây là quy tắc quan trọng nhất. Kích thích hoạt động của cả hai bán cầu não.
3) Nên dùng chữ in: rõ ràng, dễ đọc.
4) Các nhánh phải liên kết nhau rõ rệt: Bảo đảm sự liền lạc của kiến thức.
5) Sử dụng từ hoặc cụm từ khóa để gợi nhớ nội dung của từng nhánh: Một nguyên lý, định nghĩa hoặc một đoạn kiến thức nếu không thể thực hiện bằng hình ảnh phải chọn được từ hay cụm từ giúp HS dễ gợi nhớ, dễ liên tưởng lại kiến thức.
6) Sử dụng màu sắc ở mọi nơi: Mắt ưa nhìn, kích thích hoạt động của vỏ não phải kết hợp với tư duy lô gic của vỏ não trái làm tăng khả năng ghi nhớ.
7) Cố gắng ứng dụng một hay nhiều yếu tố của SMASHIN” SCOPE để xây dựng bài giảng.
v HÃY NÓI THEO CÁCH CỦA BẠN: Sau mỗi đơn vị kiến thức, HS sẽ chia thành từng cặp để trình bày cho nhau nghe về những gì mình biết. Lưu ý phải cố gắng hướng các em sử dụng cách nói của mình để trình bày. Điều đó có tác dụng rất lớn (quyết định) đến việc biết kiến thức đó.
v ÔN TẬP: Quá lý tưởng nếu HS thực hiện được lịch ôn tập sau:
- Phiên ôn tập thứ nhất: Sau 10 phút- Giúp duy trì trí nhớ khoảng 1 ngày.
- Phiên ôn tập thứ hai: Sau 24 giờ- Giúp duy trì trí nhớ khoảng 1 tuần.
- Phiên ôn tập thứ ba: Sau 1 tuần- Giúp duy trì trí nhớ khoảng 1 tháng.
- Phiên ôn tập thứ tư: Sau 1 tháng- Sau phiên ôn tập này kiến thức sẽ được đưa vào trí nhớ dài hạn. Rất lâu mới có thể quên.
Nếu không cố gắng khuyên nhủ HS ngay ngày hôm sau tranh thủ gặp bạn cùng lớp để trao đổi lại kiến thức.
C/ CÁCH TIẾN HÀNH:
I/TỔ CHỨC LỚP:
Chia các em trong lớp thành từng cặp trên tinh thần tự nguyện nhưng cũng nên có sự điều tiết của GV để tránh hai HS quá kém bắt cặp với nhau. (Thông thường nếu khéo nói các em HS giỏi rất sẵn sàng tình nguyện bắt cặp cùng em yếu kém). Mỗi HS trong cặp sẽ trình bày kiến thức của mình tiếp thu cho bạn mình nghe. Nếu có thể được các em nên sử dụng giọng điệu “dạy bảo” hoặc đóng thế vai, thuyết trình…
II/ CÁC BƯỚC TIẾN HÀNH:
1) Soạn bài:
Bài soạn phải có bố cục chặt chẽ, hợp lý. Câu cú ngắn gọn, súc tích, lưu loát, có âm điệu (Dễ đọc, đọc thuận miệng) vì đó là tiền đề giúp các em dễ dàng tiếp thu. Cố gắng sắp xếp các ý liên hoàn nhau giúp HS dễ liên tưởng, gợi nhớ.
2) Kiểm tra bài cũ:
- Trước khi kiểm tra bài cũ, GV nên để các em có khoảng 3 phút để trao đổi bài với bạn một lần nữa. (Việc này hoàn toàn không mang ý nghĩa tiêu cực hay bệnh thành tích mà đây là cách để toàn bộ các HS khắc sâu kiến thức theo phiên ôn tập thứ ba, đã nêu ở trên). Trong lúc đó GV thực hiện sơ đồ khung lên bảng để chuẩn bị giảng dạy.
- Yêu cầu HS trình bày (Chứ không phải đọc thuộc hay trả bài) kiến thức của mình (Nếu cần cho thêm điểm khuyến khích về cách trình bày)
3) Bài mới:
Ø Phần giới thiệu rất quan trọng. Nó sẽ quyết định mức độ tập trung của HS vào bài giảng. Tùy theo năng khiếu, năng lực của mình hãy tìm ra cách tốt nhất để thu hút sự tập trung của HS vào bài học.
Ø Trình bày bố cục bài. Nên chừa khoảng 1-2 phút yêu cầu HS học thuộc bố cục. Lưu ý có thể thay đổi bố cục và chỉnh sửa câu cú sao cho nó hợp lý và hỗ trợ việc ghi nhớ cho HS tốt hơn.
Ø Hoạt động dạy và học ở từng dơn vị kiến thức: Dùng bất kỳ phương pháp nào để giúp các em tiếp thu và hiểu bài nhanh nhất. Cố gắng ứng dụng các thủ thuật ghi nhớ (Kể truyện, đóng thế vai, liên tưởng, nhớ số, nhớ vần…) để các em khắc sâu kiến thức đã học. Sau khi hoàn tất mỗi đơn vị kiến thức hãy dành thời gian để HS trao đổi với nhau. Sau đó GV yêu cầu vài em trình bày kiến thức trước lớp.
Ø Sau khi hoàn tất bài, thời gian củng cố dành để các em trình bày hiểu biết của toàn bộ nội dung kiến thức trước lớp.
Ø Dặn dò HS thực hiện các phiên ôn tập nêu trên trước khi dặn dò bài mới.
D/ KẾT LUẬN:
Việc sử dụng phương pháp “HỌC ĐỂ BIẾT” & “HÃY NÓI THEO CÁCH CỦA BẠN” tuy mới được áp dụng cho HS khoảng một tháng nay. Nhưng qua việc theo dõi thái độ học tập và kết quả kiểm tra miệng một số HS có thể thấy:
1) Ưu điểm:
- Hầu hết các HS đều thích thú, tích cực với việc học.
- HS nắm kiến thức rất tốt và có thể tái hiện lại một cách lô gic, thoải mái.
- Hầu hết điểm kiểm tra miệng đều có tiến bộ rõ rệt.
2) Khuyết điểm:
- Việc soạn và chuẩn bị bài rất công phu, mất nhiều công sức.
- HS phải tốn thêm tiền cho việc in bài theo sơ đồ khung có sẵn.
- Điểm yếu lớn nhất còn tồn tại là với phương pháp này (Có lẽ với tất cả mọi phương pháp!) vẫn chưa chuyển biến được những HS không còn quan tâm đến chuyện học!!! Người thực hiện : DƯƠNG VĂN THUẬN.
0 nhận xét:
Đăng nhận xét